Teknolojinin gelişmesi, sanayileşme ve toplumsal hareketliliğin artması sebebiyle pazarlama alanında birçok yenilik ve gelişmeler meydana gelmiştir. Yeniliklerle dolu toplumsal hayatta pazarlamanın önemi gittikçe artmış ve yeni kavramlar ortaya çıkmıştır. Bu anlamda, toplumdaki birey ve grupların davranışlarını ve algılarını etkilemeye çalışan pazarlama yöntemine sosyal pazarlama denir.
Yeniliklerin her alanda hâkim olması ve giderek daha çok alanda ortaya çıkan gelişmelerle birlikte pazarlama faaliyetleri farklılaşmış ve boyut değiştirmiştir. Ürün odaklı pazarlama sisteminden tüketici merkezli pazarlama sistemine geçiş yapılarak, tüketicilerin istekleri doğrultusunda satış ve pazarlama teknikleri geliştirilmiştir. Firmalar boyut değiştirerek toplum gündemini takip edip toplumdaki bireylerin istek ve görüşlerini önemseyerek bunlara uygun stratejiler geliştirmeye başlamıştır. Sosyal pazarlama, kısaca toplumdaki insanların ve grupların faydalarını gözetecek şekilde fikirlerin ve hedeflerin hayata geçirilmesini sağlamıştır.
Artan nüfus, çevre kirliliği, tüketim alışkanlıklarındaki değişiklikler ve üretim faaliyetlerinin artması ile birlikte pazarlama fonksiyonlarının değişmesi geleneksel pazarlama dinamiklerini de kökünden değiştirmiştir. Bir düşünceyi değiştirmek ve bir davranışa yöneltmeye çalışan sosyal pazarlama, geleneksel olarak yapılan pazarlamadan çok daha güç bir durumdur. AIDS’in önlenmesi, sigara tüketiminin azalması gibi etkinlikler bu pazarlama türüne örnek verilebilir.
İçerik
Sosyal Pazarlamanın Tarihi
Sosyal pazarlama terimi, ilk olarak 1971 yılında toplumsal dünyadaki hareketliliğe yönelik strateji ve planlama geliştirmek üzere ortaya çıkan ve pazarlamanın sosyal davranışları etkileme biçimi olarak yorumlanmıştır. ABD öncülüğünde gerçekleşen yeni pazarlama tekniği çok kısa bir sürede global hale gelerek tüm dünyaya yayılmıştır. Ürün merkezli tanıtımdan uzaklaşarak daha çok toplumdaki bireylerin fikir ve düşüncelerini bir konu hakkında değiştirip dönüştürmeye başlamayı amaçlamış ve bu anlamda da fayda sağlamıştır.
Türkiye’de ise sosyal pazarlama yaklaşımı 1980’ler sonrasında ortaya çıkmış ve hız kazanmıştır. Öncelikle reklam kampanyaları düzenlenmiş daha sonra davranış değişikliği ve sosyal kampanyalarla varlığını sürdürmüştür. Bu pazarlama sonucunda sosyal kampanyalar ve sosyal fayda sağlayacak etmenler kanıtlanmış ve bu yönde bir gelişim göstermiştir.
Çevresel faktörlerin önem kazandığı, yoğun göç, düzensiz kentleşme, kaynakların fazla kullanımı, modernleşmenin getirdiği olumlu ve olumsuz sonuçlar, tüketim alışkanlıklarındaki farklılaşmalar sebebiyle birçok firma bu pazarlama türünü kullanarak müşteriler üzerindeki etkisini artırmıştır. Bu anlamda sosyal pazarlama, etkisini ilk çıktığı andan itibaren artırarak yayılmış ve önemli bir alan haline gelmiştir.
Sosyal Pazarlamanın Önemi
Reklamın ve dijitalin yaygınlaşması sebebiyle artan rekabet ortamında pazarlamanın önemi göz ardı edilemez. Reklamların etkisinin tüketici üzerindeki etkisi kanıtlamış bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu anlamda sosyal pazarlama, geleneksel pazarlama türlerinden ayrılarak daha çok tüketici merkezli olmaya başlamıştır. Geleneksel pazarlama yönteminde ürün merkezli bir pazarlama söz konusu iken daha çok ürün tanıtımı ve birey odaklı çalışırken toplumsal pazarlama türünde ise birey ve toplumsal odaklı hizmet söz konusudur. Tüketiciyi hedef alması anlamında, pazarlama öncesi ve sonrası ölçümlenir ve hedefler belirlenir. Toplumsal fayda ön planda olduğu için toplumsal birlik amaçlanır ve belli stratejiler geliştirilerek hayata geçirilir. Toplumun refah seviyesini artırarak bilinçli birer toplum ve birey olma yolunda destekçisi olmaktadır.
Sosyal pazarlama sadece bir reklam olmadığı için etkisini hemen gösteren bir alan da değildir dolayısıyla. Düşünce ve davranışı değiştirmeye çalışan sosyal aktivite olarak belirtilmektedir.
Sosyal Pazarlama Nasıl Yapılır?
Toplumun yararına fayda sağlamayı amaçlayan sosyal pazarlamanın en nihayetinde uyması gereken aşamalar mevcuttur.
- Tüketici ihtiyaçları, belirlenmelidir. Üründen neler beklediği, satın almak için istediği kriterler neler analiz edilmelidir.
- Ürün gelişimi yapılması çok önemli bir husustur. Tüketicinin eğitim ve iş durumu, demografik özellikleri bu anlamda oldukça etkilidir. Hazırlanacak ürün buna uygun olarak ortaya çıkarılmalı ve tüketicinin ihtiyaçları belirlenmelidir.
- Ürün tanıtımı yapılarak tüketicinin aklındaki soru işaretleri giderilmeli ve ürünün hangi ihtiyaçları rahatlıkla karşılayacağı hakkında bilgi verilmelidir. Bu sayede tüketici ikna olmak da zorluk çekmeyecektir.
Temel kuralları arasında tüketicinin davranışı her zaman dikkate alınmalı ve buna uygun bir yöntem geliştirilmelidir. Aynı zamanda rakipler iyi analiz edilmeli ve araştırma öncesi ve sonrası değerlendirme yapılmalıdır.
Sosyal Pazarlama Örnekleri
Sosyal pazarlama, sosyal fikirler ve kampanyalar oluşturarak davranış değişikliğinin yanı sıra toplumsal iyiliği de sağlamaktadır. Örneğin toplumda değiştirilmesi herkesi memnun edecek ve toplumsal yararı sağlayacak uygulamalar hayata geçirilebilirken yapılan kampanyalar ile de toplumdaki birçok bireyin katılımını sağlayarak toplumsal birlik oluşturmaktadır.
Dünya üzerinde birçok örneğine rastlamak mümkündür. Kısa bir zaman önce insanların sosyal medyada buz dolu bir kovayı kafalarından aşağıya döktükleri videolar çok kısa bir sürede viral olmuş ve birçok kullanıcı tarafından uygulanmıştır. Bu videonun asıl amacı ALS hastalığına farkındalık oluşturmak ve bağış kampanyası düzenlemektir.
Herkes tarafından bilinen ve tüketilen Coca Cola firması 2013 yılında şişeleri üzerine isim yazarak daha fazla kişiye ulaşmıştır. Ürün üzerinde kendi isimleri olduğunu gören tüketicilerin ürünü alma eğilimi artmış ve firma ile de sıcak bir bağ oluşturmuştur.